05.04.2024
Hazırlayanlar: Beyza Büyükağaçcı, Enis Kadıoğlu
Yabancıların Türkiye’de bağımlı veya bağımsız olarak çalışabilmeleri kural olarak “çalışma izni” alınmasına bağlı olup çalışma izinlerinin tür ve kapsamları 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu (“Kanun”) ile düzenlenmiştir. İlgili Kanun uyarınca Türkiye’nin taraf olduğu ikili ya da çok taraflı sözleşmelerde ve kanunda aksi öngörülmedikçe, yabancıların Türkiye’de çalışabilmeleri Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın vereceği onaya bağlı kılınmıştır. İşbu yazımız ile yabancıların çalışma izni başvurularına ve sürece ilişkin bilgilendirmelerde bulunacağız.
Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile vatandaşlık bağı bulunmayan kişilerin ilgili kanunun 6. maddesi uyarınca çalışma izinleri bulunmaksızın Türkiye’de çalışmaları ve çalıştırılmaları yasaklanmıştır. Yabancıların çalışma izni ve çalışma izni muafiyeti başvuruları ile diğer başvuruların alınmasına, değerlendirilmesine ve sonuçlandırılmasına ilişkin tüm işlemler sistem üzerinden elektronik ortamda gerçekleştirilmekte olup Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, çalışma izni başvurularını uluslararası işgücü politikası kapsamında takdir yetkisini kullanarak değerlendirmektedir.
1- Çalışma İzni Başvuru Süreci
· Yabancıların çalışma izni başvurusu yapabilmeleri için öncelikle yabancı gerçek kişi ile işveren arasında imzalanmış bir iş sözleşmesinin bulunması gerekmektedir.
· İşveren veya yetkilendirdiği e-bildirge kullanıcısı, e-devlet üzerinden yabancıların çalışma izni otomasyon sisteminde e-imzası ile iş yeri kaydını oluşturmak zorundadır.
· İşveren, sistem üzerinden “Başvuru Yap” menüsüne girerek “Yurt İçi Başvuru” sekmesinden istenen aşağıda yer alan bilgi ve belgeleri doldurduktan sonra sisteme yükler ve E-imza ile onaylayarak başvuruyu tamamlayabilmektedir.
· Başvurunun Bakanlık tarafından olumlu değerlendirilmesi halinde yabancıya ve işverene bildirilecek olan çalışma izni harcı ve değerli kâğıt bedeli ilgili banka hesaplarına ayrı ayrı yatırılmaktadır.
· İşveren, yabancının çalışma izni onay tarihinden itibaren 30 gün içerisinde, bağlı bulunduğu Sosyal Güvelik Merkezi’ne başvurarak sigortalı işe giriş bildirgesini sunmak zorundadır.
2- Çalışma İzni Başvurusu İçin Gerekli Belgeler
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yabancı gerçek kişiden; İş Sözleşmesi, yabancıya ait biyometrik vesikalık fotoğraf, pasaport, diploma istenilmekte iken İşverenden vergi levhası, ticaret sicil gazetesi, işyeri bilançosu, işyeri faaliyet belgesi, ön izin belgesi istenilmektedir.
3- Çalışma İzni Türleri
Yapılan çalışma izni başvurusunun Bakanlık tarafından olumlu değerlendirilmesi halinde yabancıya, iş veya hizmet sözleşmesi kapsamında yapmış olduğu başvuruya uygun olarak Kanun’da öngörülen çalışma izni türlerinden birisi verilmektedir. Çalışma izni türlerinden ilki genel çalışma izni (süreli çalışma izni) olup Kanun’un 10. maddesinde de yer aldığı üzere iş veya hizmet sözleşmesinin süresini aşmamak koşuluyla, gerçek veya tüzel kişiye ya da kamu kurum ve kuruluşuna ait belirli bir işyerinde veya bunların aynı işkolundaki işyerlerinde belirli bir işte çalışmak şartıyla ilk başvuruda yabancıya en çok bir yıl geçerli çalışma izni verilmektedir.
Kanun düzenlemesi uyarınca yabancıların çalışma izni süresinin dolmasına altmış gün kalmasından itibaren ve her durumda çalışma izni süresi dolmadan yapacakları uzatma başvurusu ile çalışma izni sürelerini uzatabilmeleri imkânı getirilmiştir. Uzatma başvurusunun olumlu sonuçlanması halinde yabancıya aynı işverene bağlı olarak ilk uzatma başvurusunda en çok iki yıl, sonraki başvurularında ise en çok üç yıla kadar çalışma izni verilebilmektedir.
Kanun’un 10. maddesinde düzenlenen bir diğer çalışma türü olan süresiz çalışma izninde ise Türkiye’de uzun dönem ikamet izni veya en az sekiz yıl kanuni çalışma izni olan yabancılar faydalanabilmekte olup ilgili yabancı imtiyazlı yabancı statüsüne hak kazanmaktadır. Süresiz çalışma iznine sahip olan yabancı uzun dönem ikamet izninin sağladığı tüm haklardan faydalanabilmektedir. Bununla birlikte özel kanunlardaki düzenlemeler hariç olmak üzere, sosyal güvenliğe ilişkin kazanılmış hakları saklı kalmak kaydıyla ve bu hakların kullanımında ilgili mevzuat hükümlerine tabi olmak şartıyla Türk vatandaşlarına tanınan haklardan yararlanabilmektedir. Ancak süresiz çalışma izni olan yabancının seçme, seçilme ve kamu görevlerine girme hakkı ile askerlik hizmet yapma yükümlülükleri bulunmamaktadır.
Sonuç Olarak;
1. Kural olarak, yabancıların Türkiye’de bağımlı veya bağımsız olarak çalışabilmeleri Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’ndan izin alınmasına bağlıdır.
2. Yabancıların çalışma izni ve çalışma izni muafiyeti başvuruları ile diğer başvuruların alınmasına, değerlendirilmesine ve sonuçlandırılmasına ilişkin tüm işlemler sistem üzerinden elektronik ortamda gerçekleştirilmektedir.
3.Yapılan çalışma izni başvurusunun Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından olumlu değerlendirilmesi halinde yabancıya, iş veya hizmet sözleşmesi kapsamında yapmış olduğu başvuruya uygun olarak yukarıda yer verilen çalışma izni türlerinden birisi verilmektedir.